Sağlık, bireylerin yaşam kalitelerini doğrudan etkileyen en temel unsurlardan biridir. Dolayısıyla sağlık hizmetlerine erişim, tedavi yöntemleri, yeni teknolojiler ve tedavi protokolleri hakkında bilgi sahibi olmak, bireylerin en temel haklarındandır. Bu noktada sağlıkta reklam ve tanıtım, bireylerin doğru bilgilere erişimini sağlama, yeni tedavi yöntemlerini duyurma ve hastaların en uygun tedavi merkezini bulma konularında kritik bir role sahiptir.
Ancak, sağlıkta reklam ve tanıtımın doğru ve etik bir şekilde yapılması büyük önem taşımaktadır. Yanıltıcı, eksik veya hatalı bir reklam veya tanıtım, hastaların yanlış tedavi yöntemlerini seçmelerine veya yanıltıcı bilgilere dayanarak hayati kararlar almalarına neden olabilir. Bu nedenle, Türkiye’de sağlıkta reklam ve tanıtım konusunda çeşitli düzenlemeler getirilmiştir. Tarihsel süreçte, Türkiye’de bu alandaki düzenlemeler, sağlık hizmetlerinin kalitesini artırma, hasta haklarını koruma ve sağlık hizmeti sunucuları arasında adil bir rekabet ortamı oluşturma amacıyla şekillenmiştir.
Son olarak yayımlanan yeni yönetmelik, sağlıkta reklam ve tanıtım konusunda mevcut hükümleri güncelleyerek, sektörün karşılaştığı yeni sorunlara ve değişen dinamiklere yanıt vermektedir. Yönetmelikte yapılan bu değişiklikler, hem hekimlerin hem de sağlık kuruluşlarının tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerini nasıl yürütecekleri konusunda net bir çerçeve sunmaktadır. Bu bilgilendirme rehberi, yeni yönetmelikte yapılan önemli değişiklikleri, bu değişikliklerin pratikte ne anlama geldiğini ve sağlık profesyonelleri için ne gibi yükümlülükler getirdiğini detaylı bir şekilde ele alacaktır.
Bu rehberin, sağlık profesyonellerine yeni yönetmelikle gelen değişiklikleri anlama ve bu değişikliklere uyum sağlama konusunda yardımcı olmasını umuyoruz.
Eski Yönetmelikte Sağlıkta Reklam ve Tanıtım
Sağlık hizmetlerinin sunumu ve tanıtımı, eski yönetmeliklerde de ciddi bir şekilde düzenlenmiş ve bir dizi kısıtlama getirilmiştir. Bu düzenlemelerin çoğu, hasta haklarının korunmasına yönelik olduğu gibi, hekimler ve sağlık kuruluşlarına etik ve profesyonel standartları uygulama yükümlülüğü de getirmiştir.
Hangi faaliyetlerin reklam olarak kabul edildiği:
Eski yönetmeliklere göre, bir sağlık hizmetinin, sağlık kuruluşunun veya sağlık profesyonelinin tanıtılması ve öne çıkarılması amacıyla yapılan her türlü duyuru, ilan, bildiri, yazılı, sözlü veya görsel yayınlar, açık hava reklamları, broşürler, kataloglar ve benzeri yayınlar, internet üzerinden yapılan yayınlar, toplu iletişim araçları kullanılarak yapılan duyurular, tanıtımlar ve bunlar gibi faaliyetler reklam olarak kabul edilmekteydi.
Hangi durumların ve unsurların reklam kapsamına alınmadığı:
Reklam kapsamına girmeyen unsurlar arasında, bilimsel yayınlar, bilimsel toplantılar ve eğitim amaçlı aktiviteler, sağlık kuruluşlarının isim değişikliği, taşınma, yeni bölüm açma gibi durumlarla ilgili duyurular, sağlık kuruluşlarına ait istatistiki bilgiler, sağlık profesyonellerinin unvan, uzmanlık, çalışma saatleri ve iletişim bilgileri gibi bilgiler yer almaktaydı. Bu tür bilgiler, bilgilendirme amacıyla sunuldukları sürece reklam olarak kabul edilmezdi.
Hekimler ve sağlık kuruluşları için belirlenen kısıtlamalar:
Eski yönetmelikler, hekimler ve sağlık kuruluşlarına ciddi reklam ve tanıtım kısıtlamaları getirmekteydi. Bu kısıtlamalar arasında, sağlık hizmetleri, tedavi yöntemleri, ilaçlar veya tıbbi cihazlar hakkında yanıltıcı, abartılı veya gerçeği yansıtmayan bilgilerin kullanılması; belirli bir tedavi veya tedavi yönteminin garantili sonuçlar vereceğinin iddia edilmesi; hastaların özel durumlarının, rızaları olmadan reklam malzemesi olarak kullanılması ve tedavi öncesi ve sonrasına ait fotoğraf, görüntü ve bilgilerin reklam amaçlı kullanılması yer almaktaydı.
Bu kısıtlamalar, sağlık hizmetlerinin etik ve profesyonel bir şekilde sunulmasını sağlama ve hastaların haklarını koruma amacıyla getirilmiştir. Yeni yönetmelikle birlikte, bu kısıtlamaların bir kısmında önemli değişiklikler ve eklemeler yapılmıştır. Bunlar, sonraki bölümlerde detaylı bir şekilde incelenecektir.
Yeni Yönetmelikte Yapılan Önemli Değişiklikler
Sağlık sektöründe, reklam ve tanıtım faaliyetlerinin etik bir şekilde yürütülmesini sağlamak ve hastaların yanıltılmamasını temin etmek amacıyla hazırlanan yeni yönetmelik, eski yönetmelikte yer alan bazı hükümleri revize ederken, yeni hükümler ve kısıtlamalar da getirmiştir. İşte bu değişikliklerin ayrıntıları:
Hekim ve diş hekimleri için tanıtım ve bilgilendirmeyle ilgili yeni hükümler
Yeni yönetmelik, hekim ve diş hekimlerinin reklam ve tanıtım faaliyetlerini sıkı bir şekilde düzenlemektedir. Bu hükümlere aykırı hareket eden hekim ve diş hekimlerine idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. Ayrıca, bu hükümlere aykırı hareketlerin tespit edilmesi halinde, ilgililerin bağlı olduğu meslek kuruluşlarına bildirimde bulunulacaktır.
Sağlık tesisi, uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisi ve aracı kuruluşları için tanıtım ve bilgilendirme hükümleri
Sağlık tesisleri için, yönetmelik hükümlerine aykırı tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinin tespit edilmesi halinde belirli yaptırımlar uygulanacaktır. Aynı şekilde uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisleri ve aracı kuruluşları için de benzer yaptırımlar getirilmiştir. Özellikle tekrar eden ihlallerde, bu tesis ve kuruluşların faaliyetleri belli bir süre durdurulabilecektir.
Organ nakli merkezleri için getirilen özel hükümler
Organ nakillerinin uygulandığı tıbbi tedavi merkezleri için yönetmelikte özel hükümler yer almaktadır. Bu hükümlere aykırı tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri sonucunda, kadavra organ dağıtımının durdurulmasından faaliyet izninin iptaline kadar çeşitli yaptırımlar öngörülmektedir.
Yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız sağlık hizmeti sunumuna dair hükümler
Yeni yönetmelik, yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız olarak sağlık hizmeti sunan kişi, kurum ve kuruluşlar için sıkı yaptırımlar getirmektedir. Bu tür faaliyetlerin tespit edilmesi halinde, faaliyetler derhal durdurulacak ve ilgili hükümler uyarınca suç duyurusunda bulunulacaktır.