Sağlık, bireylerin yaşam kalitelerini doğrudan etkileyen en temel unsurlardan biridir. Dolayısıyla sağlık hizmetlerine erişim, tedavi yöntemleri, yeni teknolojiler ve tedavi protokolleri hakkında bilgi sahibi olmak, bireylerin en temel haklarındandır. Bu noktada sağlıkta reklam ve tanıtım, bireylerin doğru bilgilere erişimini sağlama, yeni tedavi yöntemlerini duyurma ve hastaların en uygun tedavi merkezini bulma konularında kritik bir role sahiptir.
Ancak, sağlıkta reklam ve tanıtımın doğru ve etik bir şekilde yapılması büyük önem taşımaktadır. Yanıltıcı, eksik veya hatalı bir reklam veya tanıtım, hastaların yanlış tedavi yöntemlerini seçmelerine veya yanıltıcı bilgilere dayanarak hayati kararlar almalarına neden olabilir. Bu nedenle, Türkiye’de sağlıkta reklam ve tanıtım konusunda çeşitli düzenlemeler getirilmiştir. Tarihsel süreçte, Türkiye’de bu alandaki düzenlemeler, sağlık hizmetlerinin kalitesini artırma, hasta haklarını koruma ve sağlık hizmeti sunucuları arasında adil bir rekabet ortamı oluşturma amacıyla şekillenmiştir.
Son olarak yayımlanan yeni yönetmelik, sağlıkta reklam ve tanıtım konusunda mevcut hükümleri güncelleyerek, sektörün karşılaştığı yeni sorunlara ve değişen dinamiklere yanıt vermektedir. Yönetmelikte yapılan bu değişiklikler, hem hekimlerin hem de sağlık kuruluşlarının tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerini nasıl yürütecekleri konusunda net bir çerçeve sunmaktadır. Bu bilgilendirme rehberi, yeni yönetmelikte yapılan önemli değişiklikleri, bu değişikliklerin pratikte ne anlama geldiğini ve sağlık profesyonelleri için ne gibi yükümlülükler getirdiğini detaylı bir şekilde ele alacaktır.
Bu rehberin, sağlık profesyonellerine yeni yönetmelikle gelen değişiklikleri anlama ve bu değişikliklere uyum sağlama konusunda yardımcı olmasını umuyoruz.
Eski Yönetmelikte Sağlıkta Reklam ve Tanıtım
Sağlık hizmetlerinin sunumu ve tanıtımı, eski yönetmeliklerde de ciddi bir şekilde düzenlenmiş ve bir dizi kısıtlama getirilmiştir. Bu düzenlemelerin çoğu, hasta haklarının korunmasına yönelik olduğu gibi, hekimler ve sağlık kuruluşlarına etik ve profesyonel standartları uygulama yükümlülüğü de getirmiştir.
Hangi faaliyetlerin reklam olarak kabul edildiği:
Eski yönetmeliklere göre, bir sağlık hizmetinin, sağlık kuruluşunun veya sağlık profesyonelinin tanıtılması ve öne çıkarılması amacıyla yapılan her türlü duyuru, ilan, bildiri, yazılı, sözlü veya görsel yayınlar, açık hava reklamları, broşürler, kataloglar ve benzeri yayınlar, internet üzerinden yapılan yayınlar, toplu iletişim araçları kullanılarak yapılan duyurular, tanıtımlar ve bunlar gibi faaliyetler reklam olarak kabul edilmekteydi.
Hangi durumların ve unsurların reklam kapsamına alınmadığı:
Reklam kapsamına girmeyen unsurlar arasında, bilimsel yayınlar, bilimsel toplantılar ve eğitim amaçlı aktiviteler, sağlık kuruluşlarının isim değişikliği, taşınma, yeni bölüm açma gibi durumlarla ilgili duyurular, sağlık kuruluşlarına ait istatistiki bilgiler, sağlık profesyonellerinin unvan, uzmanlık, çalışma saatleri ve iletişim bilgileri gibi bilgiler yer almaktaydı. Bu tür bilgiler, bilgilendirme amacıyla sunuldukları sürece reklam olarak kabul edilmezdi.
Hekimler ve sağlık kuruluşları için belirlenen kısıtlamalar:
Eski yönetmelikler, hekimler ve sağlık kuruluşlarına ciddi reklam ve tanıtım kısıtlamaları getirmekteydi. Bu kısıtlamalar arasında, sağlık hizmetleri, tedavi yöntemleri, ilaçlar veya tıbbi cihazlar hakkında yanıltıcı, abartılı veya gerçeği yansıtmayan bilgilerin kullanılması; belirli bir tedavi veya tedavi yönteminin garantili sonuçlar vereceğinin iddia edilmesi; hastaların özel durumlarının, rızaları olmadan reklam malzemesi olarak kullanılması ve tedavi öncesi ve sonrasına ait fotoğraf, görüntü ve bilgilerin reklam amaçlı kullanılması yer almaktaydı.
Bu kısıtlamalar, sağlık hizmetlerinin etik ve profesyonel bir şekilde sunulmasını sağlama ve hastaların haklarını koruma amacıyla getirilmiştir. Yeni yönetmelikle birlikte, bu kısıtlamaların bir kısmında önemli değişiklikler ve eklemeler yapılmıştır. Bunlar, sonraki bölümlerde detaylı bir şekilde incelenecektir.
Yeni Yönetmelikte Yapılan Önemli Değişiklikler
Sağlık sektöründe, reklam ve tanıtım faaliyetlerinin etik bir şekilde yürütülmesini sağlamak ve hastaların yanıltılmamasını temin etmek amacıyla hazırlanan yeni yönetmelik, eski yönetmelikte yer alan bazı hükümleri revize ederken, yeni hükümler ve kısıtlamalar da getirmiştir. İşte bu değişikliklerin ayrıntıları:
Hekim ve diş hekimleri için tanıtım ve bilgilendirmeyle ilgili yeni hükümler
Yeni yönetmelik, hekim ve diş hekimlerinin reklam ve tanıtım faaliyetlerini sıkı bir şekilde düzenlemektedir. Bu hükümlere aykırı hareket eden hekim ve diş hekimlerine idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. Ayrıca, bu hükümlere aykırı hareketlerin tespit edilmesi halinde, ilgililerin bağlı olduğu meslek kuruluşlarına bildirimde bulunulacaktır.
Sağlık tesisi, uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisi ve aracı kuruluşları için tanıtım ve bilgilendirme hükümleri
Sağlık tesisleri için, yönetmelik hükümlerine aykırı tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinin tespit edilmesi halinde belirli yaptırımlar uygulanacaktır. Aynı şekilde uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisleri ve aracı kuruluşları için de benzer yaptırımlar getirilmiştir. Özellikle tekrar eden ihlallerde, bu tesis ve kuruluşların faaliyetleri belli bir süre durdurulabilecektir.
Organ nakli merkezleri için getirilen özel hükümler
Organ nakillerinin uygulandığı tıbbi tedavi merkezleri için yönetmelikte özel hükümler yer almaktadır. Bu hükümlere aykırı tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri sonucunda, kadavra organ dağıtımının durdurulmasından faaliyet izninin iptaline kadar çeşitli yaptırımlar öngörülmektedir.
Yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız sağlık hizmeti sunumuna dair hükümler
Yeni yönetmelik, yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız olarak sağlık hizmeti sunan kişi, kurum ve kuruluşlar için sıkı yaptırımlar getirmektedir. Bu tür faaliyetlerin tespit edilmesi halinde, faaliyetler derhal durdurulacak ve ilgili hükümler uyarınca suç duyurusunda bulunulacaktır.
İnternet ve sosyal medya üzerinden yapılan tanıtım ve bilgilendirmelere yönelik düzenlemeler
Yeni yönetmelik, internet ve sosyal medya üzerinden yapılan sağlıkla ilgili tanıtım ve bilgilendirmeleri sıkı bir şekilde düzenlemiştir. Özellikle insan sağlığını tehlikeye atan veya tanı ve tedavi sürecini olumsuz etkileyen içeriklerin tespit edilmesi halinde, bu içeriklerin erişime engellenmesi için ilgili hükümler uyarınca suç duyurusunda bulunulacaktır.
Bu yeni düzenlemeler, hastaların haklarını daha etkili bir şekilde koruma amacını taşımaktadır. Sağlık profesyonelleri ve kuruluşları için, bu değişikliklerin yakından takip edilmesi ve uygulanması büyük önem taşımaktadır.
Google ADS, Meta (Instagram, Facebook) gibi populer kanallarda dijital reklamlar yasaklandı mı?
Yönetmeliği dikkatlice incelediğimizde, Google Ads, Meta (Facebook, Instagram vs.) gibi populer dijital reklam platformlarında sponsorlu içerik çıkılması, reklam ve tanıtım yapılabilmesi konusunda spesifik bir yasaklama bulunmuyor. Ancak şu maddeler dikkat çekiyor:
Sosyal paylaşım ve İnternet siteleri üzerinden yapılan sağlıkla ilgili tanıtım ve bilgilendirmeler: Bu maddenin 8. fıkrasında, sağlıkla ilgili tanıtım ve bilgilendirmelerin insan sağlığını tehlikeye atabilecek, tanı ve tedavi sürecini olumsuz etkileyebilecek ya da bu süreci engelleyici nitelikte olmaması gerektiği belirtiliyor. Eğer böyle bir durum tespit edilirse, 5651 sayılı Kanun uyarınca içeriklerin erişime engellenmesi için suç duyurusunda bulunulabileceği ifade ediliyor.
Bu madde, Google Ads, Meta veya diğer dijital platformlarda reklam yapılmasını doğrudan yasaklamıyor; ancak, bu platformlarda yapılan tanıtım ve bilgilendirmelerin belirtilen kurallara uygun olması gerektiğini belirtiyor.
Yönetmeliğin diğer maddeleri, tanıtım ve bilgilendirmenin nasıl yapılması gerektiği, hangi durumlarda yasak olduğu ve bu yasaklara aykırı hareket edenlere ne tür yaptırımların uygulanacağına dair bilgiler içeriyor. Ancak bu maddelerin içerisinde dijital reklam platformlarına yönelik spesifik bir yasaklama veya kural göze çarpmıyor.
Sonuç olarak, yeni yönetmeliğin getirdiği kurallara genel olarak uymak şartıyla, Google Ads, Meta veya diğer dijital platformlarda reklam yapmanın spesifik olarak yasaklandığını söylemek zor.
Öncesi – Sonrası görsellerinini yayınlanması tamamen yasaklandı mı?
“Öncesi – sonrası” görsellerinin kullanımına dair şu maddeler dikkat çekmektedir:
Sağlıkla ilgili tanıtım ve bilgilendirmelerde “öncesi – sonrası” fotoğrafları, görselleri ve benzeri içeriklerin kullanılmasının yasaklandığı belirtilmektedir.
Bu bilgiye dayanarak, “öncesi – sonrası” görsellerinin sağlıkla ilgili tanıtım ve bilgilendirmelerde kullanılması yeni yönetmelikle tamamen yasaklanmıştır. Bu tür görsellerin kullanılması, halkı yanıltıcı ve manipülatif olarak değerlendirilebileceği için bu tür bir yasaklama getirilmiş.
Dijital platformlar dışında dergi ilanı, bilboard vb. kanllardaki reklam ve tanıtımlar yasaklandı mı?
Dijital platformların yanı sıra dergi ilanları, billboardlar veya diğer fiziksel reklam kanallarında reklam ve tanıtımlarla ilgili spesifik bir yasaklama veya kural belirtilmemiş. Ancak, yönetmelik, sağlıkla ilgili tanıtım ve bilgilendirmelerin genel kurallarını ve yasaklarını içeriyor. Bu yasaklar ve kurallar, bahsedilen fiziksel reklam kanallarında da geçerli olacaktır.
Özetle, dergi ilanları, billboardlar ve benzeri reklam kanallarındaki reklam ve tanıtımlar tamamen yasaklanmış değil. Ancak, bu kanallardaki reklam ve tanıtımların da yönetmelikte belirtilen genel kurallara ve yasaklara uygun olması gerekmektedir.
Buna ek olarak, yönetmelikte belirtilen özellikle “öncesi – sonrası” görselleri yasağı, bu tür fiziksel reklam kanallarında da geçerli olacaktır.
Özetle, bu tür reklam kanallarında yapılan tanıtımlarda da yeni yönetmelik hükümlerine uyulması gerektiği belirtilmiştir.
Yeni Yönetmelikteki Yaptırımlar
Sağlık hizmetlerinde reklam ve tanıtım faaliyetlerine dair düzenlemelerin yanı sıra, bu faaliyetlere uyulmadığı tespit edildiğinde uygulanacak yaptırımlar da yönetmelikte belirtilmiştir. İşte bu yaptırımların detayları:
Hekimler, diş hekimleri ve sağlık kuruluşlarına yönelik yaptırımlar
Hekim ve diş hekimleri, yönetmelik hükümlerine aykırı hareket etmeleri durumunda idari para cezasıyla karşı karşıya kalabilirler.
Bu tür aykırılıkların tespit edilmesi halinde, hekimlerin ve diş hekimlerinin bağlı oldukları meslek kuruluşlarına bildirimde bulunulacak, disiplin işlemleri başlatılabilecektir.
Sağlık kuruluşları için de benzer şekilde idari para cezaları öngörülmüştür. Özellikle tekrar eden ihlallerde bu cezaların miktarı artırılabileceği gibi, kuruluşun faaliyet izni de geçici olarak askıya alınabilir.
Uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisi ve aracı kuruluşları için yaptırımlar
Uluslararası sağlık turizmi kapsamında hizmet veren sağlık tesisleri ve aracı kuruluşlar, yönetmelik hükümlerine aykırı hareket etmeleri durumunda idari para cezası ve diğer yaptırımlarla karşılaşabilirler.
Tekrar eden ihlallerde, bu tesis ve kuruluşların faaliyetleri geçici olarak durdurulabilecek veya tamamen iptal edilebilecektir.
Yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız faaliyet gösterenlere yönelik yaptırımlar
Yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız olarak sağlık hizmeti sunan kişi, kurum ve kuruluşlar için en sıkı yaptırımlar getirilmiştir.
Bu tür faaliyetlerin tespit edilmesi halinde, faaliyetler derhal durdurulacak ve yüksek miktarda idari para cezaları uygulanabilecektir.
Aynı zamanda, bu tür ihlaller için suç duyurusunda bulunulacak, ilgili kişi veya kuruluşların yasal olarak soruşturulmasına başlanacaktır.
Yönetmelikte belirtilen yaptırımlar, sağlık sektöründe etik ve profesyonel standartların korunmasını amaçlamaktadır. Bu yaptırımların bilincinde olan ve bu kurallara uyan sağlık profesyonelleri ve kuruluşları, sektörde daha güvenilir ve saygın bir konumda olacaklardır.
Uygulama Önerileri ve İpuçları
Sağlık hizmetleri sektöründe faaliyet gösteren hekimler ve sağlık kuruluşları için yeni yönetmelikle birlikte gelen değişiklikler, bir uyum sürecini de beraberinde getirmiştir. İşte bu uyum sürecini kolaylaştırmak adına bazı uygulama önerileri ve ipuçları:
Hekimlerin ve sağlık kuruluşlarının yeni yönetmelik hükümlerine uyum sağlaması için öneriler
Eğitim ve Seminerler: Yeni yönetmelik hakkında düzenlenen eğitimlere ve seminerlere katılmak, değişikliklerin detaylı bir şekilde öğrenilmesi için oldukça faydalıdır.
Danışmanlık: Hukuki süreçlere hakim olan sağlık hukukçularından danışmanlık alarak, yönetmeliğin kendi pratiğinize nasıl yansıyacağını anlamak önemlidir.
İç Kontrol Mekanizmaları: Sağlık kuruluşları, reklam ve tanıtım faaliyetlerini denetleyen iç kontrol mekanizmalarını güçlendirmelidir.
Tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinde bulunurken nelere dikkat edilmesi gerektiği
Bilgilendirici Olun: Tanıtımlarınızda gerçek, açık ve yanıltıcı olmayan bilgileri kullanmalısınız. Aşırı vaatlerden ve abartılı ifadelerden kaçının.
Belge ve İzinler: Yaptığınız tanıtımın içeriğini destekleyen belge ve izinleri elinizde bulundurmalısınız.
Hasta Gizliliği: Hasta yorumları veya başarı hikayelerini paylaşırken mutlaka hasta gizliliğine dikkat edin.
İnternet ve sosyal medyada reklam ve tanıtım yaparken uyulması gereken kurallar
Düzenli Güncellemeler: İnternet sitesi ve sosyal medya hesaplarınızı düzenli olarak güncelleyin. Yeni yönetmelikte yapılan değişikliklere hızla uyum sağlamak için bu platformlarda yer alan bilgileri sürekli kontrol edin.
Yorum ve Geri Bildirimler: Sosyal medya üzerindeki yorumları ve geri bildirimleri düzenli olarak izleyin. Yanıltıcı veya hatalı bilgilere karşı hızla müdahale edin.
Etik Kurallar: Sosyal medya platformlarının kendi etik kurallarına ek olarak yönetmelikte belirtilen kurallara da uymalısınız.
Sonuç olarak, yeni yönetmelikte yer alan değişiklikler, sağlık sektöründeki reklam ve tanıtım faaliyetlerinin daha etik, şeffaf ve hasta haklarına saygılı bir şekilde yürütülmesini amaçlamaktadır. Bu nedenle, hekimlerin ve sağlık kuruluşlarının bu kurallara sıkı sıkıya uymaları hem kendi profesyonel itibarları hem de hastaların hakları açısından büyük önem taşımaktadır.
Önümüzdeki süreçte sağlık sektörünü neler bekliyor?
Yeni yönetmelikle beraber Türkiye’de sağlık sektöründe reklam ve tanıtım faaliyetlerine dair birçok kritik değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliklerin amacı, hastaların daha bilinçli ve doğru bilgilendirilmelerini sağlamak, sağlık hizmeti sunanların etik ve mesleki kurallara daha sıkı bağlı kalmalarını teşvik etmek ve toplum sağlığını korumaktır.
Yeni yönetmelikle beraber sağlık sektöründe reklam ve tanıtım faaliyetlerinin nasıl şekilleneceği
Yeni yönetmelik, reklam ve tanıtım faaliyetlerinin hem içeriği hem de sunumu açısından daha şeffaf ve etik olmasını zorunlu kılmaktadır. Özellikle internet ve sosyal medya üzerinden yapılan tanıtımların denetiminin arttırılması, bu platformlarda daha doğru ve kaliteli bilgiye erişimi kolaylaştıracaktır. Ayrıca, sağlık profesyonellerinin ve kuruluşlarının reklam yaparken daha dikkatli ve bilinçli olmaları beklenmektedir.
Yönetmelikte reklamla ilgili tanımlamaların ve kısıtlamaların oldukça spesifik şekilde sıralandığını görüyoruz. Bununla birlikte, özellikle dijital platformlar (Google Ads, Meta vb.) için ücretli tanıtımın öne çıkarılmasına dair spesifik bir hüküm bulunmuyor.
Ancak şu kısımları göz önünde bulundurarak bir yorumda bulunabiliriz:
Tanımlamalar: Yeni yönetmelikte reklamın ne olduğuna dair daha spesifik tanımlamalar yapılıyor. Bu, tanıtım ve reklam arasındaki ince çizgiyi belirlemeye yardımcı oluyor.
Etik Kurallar: Yönetmelikte belirtilen kurallar ve yasaklamalar, genel olarak sağlık hizmeti sunumunda etik ve doğru bilgilendirmenin nasıl olması gerektiği üzerine odaklanıyor. Bu, tanıtımın etik bir şekilde yapılmasının önemini vurguluyor.
Yönetmelikte, etik kurallar çerçevesinde düzenlenmiş tanıtımlara yönelik genel bir olumlu yaklaşım olduğu söylenebilir. Ancak, bu tanıtımların ücretli bir şekilde öne çıkarılmasına dair spesifik bir izin veya hüküm bulunmuyor.
Sonuç olarak, yeni yönetmelik, reklamın ne olduğuna dair daha detaylı tanımlamalar yaparak, sağlık hizmeti sunumunda reklamın ve tanıtımın nasıl olması gerektiğine dair çerçeveyi netleştiriyor gibi görünüyor. Ancak, ücretli tanıtımların öne çıkarılmasına dair spesifik bir hüküm olmadığı için bu konuda kesin bir yorum yapmak zor. Bu konuda ilerleyen dönemde sorular geldikçe, hukukçular ve bakanlık yetkilileri konuyu netleştirecek açıklamalar yapacaklardır.
Türkiye’de sağlıkta reklam ve tanıtımın sektörü nasıl etkileyebileceği üzerine genel bir değerlendirme
Sağlık sektöründe reklam ve tanıtımın doğru bir şekilde yapılması, sektörün itibarını artırabilir. Özellikle hasta haklarına duyarlılık, etik kurallara uyum ve bilinçli tanıtım faaliyetleri, hem hizmet verenlerin hem de hizmet alanların güvenini artırabilir. Bunun yanında, yeni yönetmelikle beraber yanıltıcı ve etik olmayan reklam faaliyetlerinin önüne geçilmesi, hastaların daha bilinçli kararlar almasına olanak tanıyacaktır.
Öte yandan, sektördeki bazı aktörler yeni yönetmelik hükümlerini uygulamada zorluk yaşayabilirler. Bu, özellikle dijital platformlarda aktif olan ve daha önce yönetmelik kurallarına tam anlamıyla uymayan sağlık profesyonelleri ve kuruluşları için geçerli olabilir. Ancak uzun vadede, etik ve şeffaf reklam ve tanıtım faaliyetleri sektörün genel kalitesini yükseltecek, hastaların ve sağlık profesyonellerinin karşılıklı güvenini artıracaktır.
Sonuç olarak, Türkiye’de sağlıkta reklam ve tanıtım faaliyetlerine dair yapılan yeni düzenlemeler, sektörde etik ve kaliteli hizmet sunumunun teşvik edilmesi yönünde atılmış önemli bir adımdır. Bu adımla birlikte, hem sağlık hizmeti sunanlar hem de hizmet alanlar için daha pozitif bir ekosistem oluşturulması hedeflenmektedir.
İlgili yönetmelik için tıklayınız: SAĞLIK HİZMETLERİNDE TANITIM VE BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
Yazar
Onur Aksakaloğlu
